Technische data

Kasteel Borghof te Piringen – Tongeren

Opgemaakt door Studiebureau Monumentenzorg bvba in opdracht van architectenbureau De Gregorio & Partners

Het domein van het kasteel Borghof ligt in de hoek van het Koenderstraatje en de Lankgracht in Piringen, deelgemeente van Tongeren. Het domein is gelegen in de buurt van het toponiem Tomveld, wat kan wijzen op de aanwezigheid van (Romeinse) grafvelden.
De exacte bouwdatum van het kasteel is niet te achterhalen omdat hierover geen gegevens bewaard zijn gebleven in het stedelijk archief van Tongeren. Als terminus post quem kan evenwel de kaart van graaf de Ferraris uit de periode 1771-1777 worden gegeven, want op deze kaart zijn er nog geen gebouwen zichtbaar en wordt ook het Koenderstraatje nog niet afgebeeld.

Mijnheer Julliot, dienaar van Napoleon, geboren in 1795 en overleden in 1881, huwde in 1819 met Françoise De Rigo (geboren in 1802 in Tongeren). Zij hadden twee dochters waarvan er één trouwde met een zekere de Rosen. Zij kregen twee zonen, waaronder Charles de Rosen die op 4 september 1843 werd geboren. Over het algemeen wordt aangenomen dat hij in Piringen een buitenverblijf, het kasteel Borghof, liet bouwen.
Dit wordt tegengesproken door de weinige historische documenten die voorhanden zijn en de bouw moet eerder bij zijn ouders of grootvader gesitueerd worden. In de atlas van de buurtwegen uit de jaren ’40 van de 19de eeuw staat het gebouw al afgebeeld. Op deze kaart staat het goed omschreven als Borghof de Mr. Juillen, wat een verbastering kan zijn van de naam Julliot (de oude Tongenaren noemen het kasteel op vandaag nog “het kasteel van Jullien – de J uitgesproken als een franse G).

Ook op het primitief kadaster, dat opgemaakt werd in het begin van de jaren ’40 van de 19de eeuw, staat het gebouw opgetekend. Hierbij is sprake van de percelen 164 en 164bis. Perceel 164 is de min of meer U-vormig boerderij met binnenplein en toegangsweg tot het Koenderstraatje. Perceel 164bis omvat het kasteel.

Op de mutatieschets uit 1863 worden percelen 164 en 164bis samengevoegd tot één perceel, 164a. Voor zover zichtbaar op deze mutatieschets vinden er geen aanpassingen plaats aan het gebouwenbestand. Of het samenvoegen van beide percelen het werk was van Charles de Rosen dan wel zijn vader is niet te achterhalen.

Charles de Rosen trouwt met mevrouw Hougaerts. Bij het plotse overlijden van haar broer, ontfermen Charles de Rosen en zijn vrouw zich over de twee kinderen Albert en Marie-Thérèse. Op een gegeven ogenblik wordt Marie-Thérèse door het echtpaar geadopteerd en zo wordt zij de erfgenaam van Charles de Rosen. Gedurende zijn leven liet Charles de Rosen nog enkele ingrijpendere werken uitvoeren aan kasteel Borghof en haar boerderij, en voor het huidige uitzicht van de gebouwen is hij grote mate verantwoordelijk geweest. Op de mutatieschets uit 1872 is de boerderij op een aantal plaatsen uitgebreid. De toegangsweg tot het kasteel wordt met een nieuw poortgebouw overwelfd. Op dat moment verandert er weinig aan het kasteel zelf, enkel een kleine vierkante traptoren wordt toegevoegd. Perceel 164 a wordt hernummerd tot 164b.

De meest ingrijpende werken aan het kasteel zijn zichtbaar op de mutatieschets van 1891. Een deel van de hoevegebouwen verdwijnt, waardoor het kasteel weer vrij komt te liggen. Ook enkele bijgebouwen van het kasteelgebouw wordt afgebroken. Tijdens deze verbouwing werd de kasteeltoren opgetrokken. Perceel 164b wordt opgesplitst in percelen 164c (kasteel) en 164d (boerderij).

Deze foto's illustreren goed de toestand voor en na de verbouwing in 1891:

Uit de periode tussen 1906 en 1920, het jaar van het overlijden van Charles de Rosen, die ondertussen de titel baron de Rosen de Dilsen du Saint Empire verkreeg, zijn een aantal schriftjes bewaard die een blik geven op het beheer van het domein van de baron. Een eerste boekje omvat de waardeschattingen van alle eigendommen van baron Charles de Rosen. De totale waarde van het kasteeldomein wordt geschat op 61.700 frank (folio 36). Het kasteel (perceel 164c) wordt op 16.000 frank geschat en de boerderij met koer, stallingen en schuur (perceel 164d) op 6.000 frank. De percelen 160, 163, 167b en 169a worden samen op 10.000 frank geschat. De boomgaard op perceel 118b is 28.200 frank waard en de tuin op perceel 166 1.900 frank.
In het boekje Tomveld 1re Partie R1 zijn de gegevens per perceel genoteerd in verband met verhuurinkomsten. De meeste percelen van het kasteeldomein werden niet verhuurd, behalve de percelen 118b (gegevens tussen 1906 en 1920, folio 6 + 7), 167b (gegevens tussen 1906 en 1913, folio 4) en 168a (gegevens tussen 1906 en 1920, folio 8). Verder is nog een aantal gelijkaardige boekjes bewaard met telkens per perceel de huurinkomsten. Ook is een kaartboek bewaard met populierenaanplantingen in opdracht van Marie-Thérèse die ondertussen getrouwd was met de Italiaanse geneesheer Alfredo Massano.
Na de dood van haar man op 16 mei 1920 verhuist zijn weduwe naar Turijn waar ze intrekt bij haar geadopteerde dochter Marie-Thérèse. Barones de Rosen sterft op 19 augustus 1953 en wordt in Piringen begraven. Marie-Thérèse erft zo het kasteel Borghof. Op een mutatieschets uit 1970 is te zien dat zij het gebouw op perceel 165a laat afbreken en dit lege perceel wordt toegevoegd aan 164d, dat evenwel niet hernummerd wordt. In het kader van een nieuwe algemene opmeting in 1991 wordt het perceel 164d wel hernummerd tot 164e.

 

Bij het overlijden van Marie-Thérèse op 28 maart 2000 erft haar enige dochter Silvana Massano het kasteel Borghof. Op 1 oktober 2007 verkoopt zij het kasteel aan het architectenbureau De Gregrorio & Partners uit Hasselt.